Kara Şövalye
Bir senedir bekliyoruz. Geçen hafta Amerika’da gösterime girdi, 160 milyon dolar hasılatla rekor kırdı, Imdb’de tüm zamanların en iyi filmi seçilen Godfather’ı geride bırakarak 9,5 ratingle bir numaraya yerleşti. Az buz değil. Christopher Nolan, kasıntı Adonis Christian Bale’i ve emektar prestij insanı Michael Caine’i de yanına alaraktan ikinci kez çizgi roman uyarlamaya meyilli insanlara; “Bakın gülyüzlerim, uyarlama dediğiniz böyle yapılır.” kabilinden bir laf etti, “The Dark Knight”a can verdi. Peki iyi mi etti? Buyurunuz, züppe kutbundan yakınız.
Batman’in filmografisini deşmeye, geçmişten günümüze ne hale geldiğine bakmaya lüzum yok esasında çok fazla. Batman, yayım tarihi boyunca film-noirden, steampunka, gotikten, campa bir çok dala sıçradı. Sinemada ise bizim neslin ilk göz ağrısı 1989 tarihli “Batman” filmi kapkaranlık atmosferiyle, psikolojisi pek de dengeli olmayan karakterleri Bruce Wayne’le ve Joker’le aklımıza yerleşti daha çok. Bundandır ki Tim Burton’ın ilk iki filminden sonra dümeni eline alan Joel Schumacher’in farklı camp bir tarz yaratma çabası, ortaya çıkan materyale çok yabancılaşan önceki filmlerin fanatik kitlesi ve denemelerinde çok başarısız olan yönetmenin kendi beceriksizliği yüzünden çok büyük tepkiyle karşılandı. “Batman Forever” ve “Batman and Robin”le bu karakterin de sinema miladını doldurduğu düşünüldü. 2005 yılında stüdyolar yıllarca süren tartışmaların, Aronofsky’den Ridley Scott’a bir çok yönetmenin eline geçen devam filmi senaryolarının ve spekülasyonların ardından projeyi Christopher Nolan’a teslim ettiler ve o zamana kadar hiç bu kadar büyük bir projeye el atmamış yönetmenin ne yapacağı çok büyük merak konusu oldu. Memento, Following ve Insomnia gibi filmleriyle tarza çok yabancı gözüken ve nasıl bir yön benimseyeceğini öngöremediğimiz bir yönetmendi Christopher Nolan o aralar. Christian Bale, Tamer Karadağlı mimikleriyle filmi anlatırken “Bu şimdiye kadar yapılmış ilk Batman filmi. Önceki filmlerin hepsi düşmanlara endeksli filmlerdi. Batman’i mercek altına alan ilk film “Batman Begins”tir.” demekteydi. Michael Caine her dem ne kadar saygın bir işe imza attıklarını vurgularken, Christopher Nolan “Batman’i yeryüzüne geri getirdik.” diyordu. Gerçekten de Batman Begins tüm Batman serisinin, hatta biraz daha abartırsak son dönemin çizgi roman uyarlamalarının en prestijlisiydi. Film gerçekçiliği bir an bile elden bırakmadan, herkese Gotham City’nin Londra veya New York kadar gerçek bir şehir olduğunu vurgularken Batman’in köklerini, varoluş sebebini görkem ve şaşa içinde anlatıyordu. Ama beklendiği üzere hala Tim Burton’ın “Batman” filminin hasretinden muzdarip bir dinozor izleyici kesimi mevcuttu ve bu filmi bir Batman filmi olarak görmüyorlardı. Bendeniz de kendimi bu kitleye dahil etmekten zerre gocunmuyorum. Aşağıda sebeplerini bir bir sıralamak niyetindeyim.
“The Dark Knight”, Batman Begins’in bıraktığı yerden hikayeyi devralıyor ve ilk filmi izlemeyen seyirciye de çok fazla aldırış etmiyor. Aslına bakarsanız iyi de yapıyor zira bu konuda özveride bulunmaya çalışıp hikaye örgüsünü altüst etmektense karakterlerin birbirleri üzerindeki etkilerini oyunculuktan ve diyaloglardan beslemek hem filmi güçlendiriyor hem de canımızı sıkmıyor. Batman’in resmi olarak açıklanmasa da polisle işbirliği içinde mafyaya kök söktürdüğü ve şehrin yeni savcısı Harvey Dent’in toplum üzerinde umut hareleri çizmeye başladığı bir dönemde gizemli ve dengesiz Joker isimli suçlu şehre dehşet saçmaya başlıyor. Başta her suçlu gibi kendi çıkarları peşinde koştuğu sanılan Joker’in gerçek gayesiyse yavaş yavaş ortaya çıkıyor. Oyuncu kadrosu “Batman Begins”’te olduğu gibi yine şahane. Christian Bale, Bruce Wayne rolünde züppe ve şımarık mirasyediden asil şövalyeye dönüşlerde ara sıra sinirimizi bozsa da Michael Keaton’dan beri en iyi performansı sergiliyor. Michael Caine, uşak Alfred rolünde hiç zorlanmıyor ve açıkçası iki karakter arasındaki konuşulmayan baba-oğul ilişkisi bu filmde biraz daha güzel işleniyor. Müfettiş Gordon rolünde Gary Oldman ilk filmdekinin belki de on katı olan ekran süresiyle çok daha zevkli ve çok daha etkili bir karakter yaratıyor. Harvey Dent rolünde Aaron Eckhart çok beklenmedik bir başarı sergiliyor ve aşırı klişe görünen bir karakteri tüm varlığıyla belli bir noktaya kadar taşıyor ki Batman’e aşina olanlar Harvey Dent’in ne denli önemli bir karakter olduğunu bilirler elbet. Maggie Gyllenhaal ve Morgan Freeman kendilerini çok fazla öne çıkartmıyorlar fazla da göze batmıyorlar. Lakin merhum Heath Ledger beyefendiye gelirsek işin rengi hafiften değişiyor. İlk Batman filminin fanatikleri Jack Nicholson tarafından unutulmaz bir şekilde canlandırılan Joker karakterinin tekrar işlenmemesi gerektiğini düşünüyordu hatırlanırsa. Böyle bir efsaneyi taklit etmeye veya mirasını yemeye hiç niyeti yokmuş meğer rahmetlinin. Heath Ledger’ın Joker performansı ortaya öyle sapık öyle gizemli bir karakter çıkartmış ki senelerce unutulmaması muhtemel. Elbette Ledger’ın ölümü, bu performansın olduğundan daha farklı bir şekilde yorumlanmasına, şişirilip anlatılmasına sebebiyet verecektir ama tüm bunları göz ardı edip izlemeli. Joker’in tiz sesi ve dağınık makyajının ardındaki bezgin ifadesi şahane bir kombinasyon. İnsanoğlunun tüm bürokrasisinden çok sıkılmış bir psikopat karşımızdaki karakter. Ve Batman’in karakterinin daha da şekillenmesindeki etkisi göz önüne alınırsa Batman-Joker ikilisi bu filmde biraz da Shyamalan’ın Unbreakable’ındaki gibi birbirini tamamlayan bir iyi-kötü dengesi kurmuş. Peki o önemli soruya gelinirse, Hangi Joker daha iyiydi? İkisi de değildi… Hatta şöyle denebilir; bu soru “ananı mı daha çok seviyosun babanı mı?” sorusuna muadil bir soru.(Bu benzetmeyi hatırlayamadığım bir yerden arakladım affola…) Jack Nicholson’ın Joker’i daha doğa üstü, daha gerçekten uzak, suratında devamlı muzır bir ifadeyle dolaşan adeta bir masal kötü adamıyken, Heath Ledger’ın Joker’i ete kemiğe bürünmüş şiddetten ve kaostan beslenen bir manyak. İkisi de korkunç, ikisi de komik. Heath Ledger, filmin tonundan dolayı işin mizah kısmını geri çekmiş bir nebze ama yine de ister istemez fark ediyorsunuz manyağın içindeki palyaçoyu.
Filmin senaryosu, burada açıklamamam gereken yönlere sapmıyor esasında ama yine de herhangi bir ipucu vermeden bazı aksaklıklara değinmeli derim. Birinci aksaklık Bruce Wayne’in Harvey Dent’e duyduğu sonsuz güven ve Gotham’ı kurtuluşa götürecek anahtar olduğuna dair saçma inancı. Bir toplumun bir bürokrata dair pür inancıyla refaha ulaşacağı düşüncesi biraz çocukça. Bu denli ciddiyete ve kendini izah etmeye kafayı takmış bir film için çok basit ve çok baştan savma bir bağ. Ama yine de Bruce Wayne ve Harvey Dent arasındaki rekabet-dayanışma ilişkisi oldukça güzel ve zevkli. İkinci aksaklık ki bu aksaklık ilk filmde de vardı, Bruce Wayne’in kara şövalye ile züppe mirasyedi arasındaki geçişleri. Kamuoyuna şımarık, aptal bir zengin çocuğu olarak gözükmek için o kadar çaba harcıyor ki bir süre sonra ister istemez göze batıyor. Neyse ki Bruce Wayne’i çok fazla tebdil-i kıyafet dolaşırken görmüyoruz. Zira yine belirtmeli, Bruce ile Alfred’in, Harvey Dent’in ve Müfettiş Gordon’ın diyalogları cidden hezeyan anları. Filmin gidişatına dair bir iki aksaklık daha var ama bunlardan bahsetmeye lüzum yok zira izlerken fark edersiniz.
Bunları okurken bir şey daha fark edilmiştir sanırım; şu ana kadar resmen ufak ufak noktaları didikledim sadece. Bir tane bile dişe dokunur sav koyamadım ortaya “The Dark Knight”ın kötülüğüne dair. Sebep? Çünkü “The Dark Knight” mükemmele yakın bir çizgi roman uyarlaması. Son senelerde görüp görebileceğiniz en güzel filmlerden biri. Aksiyon sahneleri, karakterler arasındaki ilişkiler, geniş şehir kadrajları, galeyan arka fon müzikleri… her şeyiyle “prestijli” bir film. Ama işte benim gibiler için sorun burada ortaya çıkıyor. “The Dark Knight”, aynı öncülü “Batman Begins” gibi fazla eli yüzü düzgün bir film. Kendisini o kadar ciddiye alıyor ki bazen çizgi romanın hayal dünyasıyla gerçek dünya arasındaki çizgide kaybolabiliyor. Gerek kamera arkasındakiler, gerek oyuncular sanki bir çizgi roman uyarlaması yaptıklarını gururlarına yediremiyor gibiler. Her şeyi ciddi ve olgun bir şekle sokmak için ellerinden geleni yapmışlar adeta. Christopher Nolan, sanki kağıda çizdiğiniz çöpten adam resmini alıyor, onu silip “bak bunun aslı böyle” diyerek orantılı bir profil model çiziyor, biz de adama teşekkür edeceğimize kızıyoruz. Kızarız tabi! Filmi bana teslim etseydiniz ben Rachel’ı Alfred’in seks kölesi olarak konuşlandırır, Harvey Dent’le Joker’i kanka yapar filmin sonunda Spawn’la Batman’i dövüştürür, arka planda da Iron Maiden’dan “Be quick or be dead” çalardım. Belki filmin galasında yumurta yağmuruna tutulurdum ama olsun, benim güruhumdan adamlara hitap ederdim hiç olmazsa. Christopher Nolan’a olan antipatimin en temel sebebi budur. Bu denli şovenist ve sığ bir sebep. Film hem çok eğlenceli, hem de olgun ve oturmuş bir film. Saat gibi tıkır tıkır işliyor, bir anında bile sıkılmıyorsunuz türe çok aşina bir izleyici olmasanız bile. Ufak kusurlar ararsanız bulursunuz elbet ama böyle bir zevk söz konusuyken hafiye kesilmeye ne hacet. Siz beni dinlemeyin, son yılların en güzel filmlerinden biri, izleyin, izlettirin. Gelgelelim ben yine de; “kendi bilinçaltındaki şeytanlardan kaçmak için geceleri yarasa kılığına girip suçluları avlayan akıl sağlığı tartışmaya açık bir multi-milyonerin hikayesini izlerken, gerçekçilik talep edeceğim en son unsur olurdu.” demekten kendimi alamıyorum. Batman’in o eski gotik atmosferine tarifsiz bir özlem duymaktaysanız bilin ki bu film de o ilk iki filmin verdiği hazza yaklaşamamakta. Ama eğer ki ben sadece güzel bir film izlemek niyetindeyim, Batman’in de bu suç tabanlı, psikolojik ve gerçekçi hikayelerini daha çok seviyorum derseniz Christopher Nolan bu seriyi uzun süre ayakta tutabilecek kadar başarılı ve akılda kalıcı işlere imza atıyor. “The Dark Knight” bunun en somut kanıtı.
Harman sentez aldı yürüdü... İbrahim Tatlıses Sabuha'ya remix yapar ise Japonlar da Hip-hop ilen hemdest olabilir basbaya... Bu mevzunun müzik yanı ayrı bruuklinde volta atan merdiven zencisinin samuray felsefesiyle tekvücut olması ayrı...Gelgelelim böyle bir oluşum vuku bulduğu zaman da tadından yenmiyor... Bundan 5-6 sene evvel Watanabe "Samurai Champloo"yu yapınca "vay anasını" dediydik... Mugen'den ala zenci var mı? Kanımca yok...Jin işin capon tarafını ele almış gözükse de hamuru zenci anime "Samurai Champloo". Götünü başını kestikleri adamlar capon ama esas oğlanı nigga..
Bundan kısa süre sonra daha bir epik anime mevzu bahis olduydu "Afro Samurai" deyü... Anime diyarından aforoz edilmişti hem ingilizce seslendirmesine daha fazla ehemmiyet gösterildiği hem de samurai/hip-hop sentezine el attığı için... Halbusi "Afro Samurai" mevzuya daha bi temelden daha bi altmetinsiz daldıydı... Samuel Jackson ve Ron Perlman bi yana Rza denilen zat ne şahane müzikler yaptıydı, Afro ne karizmatik insandı öyle...Ha keza atmosferi de hallice güzeldi...
Bi de sinema mevzusu var. Jim Jarmusch'un filmografisinin en garip filmi Ghost Dog: way of the samurai'dir muhtemelen. Forest Whitaker götünü başını zar zor oynatsa da biteviye çizgi film izleyen kocamış italyan mafyasını heder ederken paso birilerine Rashomon'u tavsiye etmesi ayrı bir güzellik. Gariptir sinemadaki gönderme veyahut saygı duruşu denilen mevzu... Aile arasında dayıoğlunun üç sene önce içip içip balkondan kusmasını sofrada tasrih etmek gibi bişey. Ne ise....
Takeshi Kitano denilen çirkin caponun da bittabi ki mafya babaları denilen mevzuya birsürü katkısı var. Yakuza kültürünü ihtiva eden Aniki'nin Los Angeles'a yapılan zorunlu bir yolculuğun akabinde zencilerle haşır neşir olması ve madafaka bir mafya organizasyonunu ihya etmesi hoştu iyiydi...İzletti kendini...
